විදුලිය යනු කුමක්ද? විදුලිය නිපදවන්නේ කෙසේද? What is Electricity? How electricity is generated? Types of electricity.

                                                               See English Post 

විදුලිය යනු කුමක්ද?

විදුලිය යනු ලක්ෂ්‍ය දෙකක් අතර ආරෝපිත අංශු චලනය වීමෙන් ඇතිවන ශක්ති වර්ගයකි. අදාල ලක්ෂ්‍ය දෙක අතර විභව වෙනසක් ඇති විට එය විද්‍යුත් ධාරාවක් ලෙස හැඳින්වීමට හැකි වේ. පරමාණුක මට්ටමින් අද්‍යයනයේදී, මෙම ආරෝපණයන් ඇති කිරීම පරමාණු තුළ ඉලෙක්ට්‍රෝන (සෘණ ආරෝපිත අංශු) සහ ප්‍රෝටෝන (ධන ආරෝපිත අංශු) මගින් සිදු කෙරේ.

විදුලි පරිපථ යනු විදුලි ධාරාවක් ගලා යා හැකි මාර්ග වේ. පරිපථවල සාමාන්‍යයෙන් ප්‍රතිරෝධක, ධාරිත්‍රක, ප්‍රේරක සහ අර්ධ සන්නායක වැනි සංරචක ඇතුළත් වන අතර එමඟින් නිශ්චිත අරමුණු සඳහා විදුලිය ගලායාම පාලනය කිරීමට ඉංජිනේරුවන්ට ඉඩ සලසයි.

වෝල්ටීයතාව (විද්‍යුත් විභවය) යනු ඒකක ආරෝපණයකට විද්‍යුත් විභව ශක්තියේ මිනුමක් වන අතර ධාරාව යනු විද්‍යුත් ආරෝපණ ප්‍රවාහයේ වේගයයි. වෝල්ටීයතාවය, ධාරාව සහ ප්‍රතිරෝධය අතර සම්බන්ධතාවය ඕම්ගේ නියමය මගින් විස්තර කෙරේ.

විදුලිය ප්‍රත්‍යාවර්ත ධාරාව (AC) සහ සෘජු ධාරාව (DC) ලෙස වර්ග කළ හැක. ප්‍රත්‍යාවර්ත ධාරාව (AC) වරින් වර දිශාව වෙනස් කරයි, විදුලි බලය බෙදා හැරීම සඳහා බහුලව භාවිතා වේ. සෘජු ධාරාව (DC) එක දිශාවකට ගලා යන අතර බැටරි සහ ඉලෙක්ට්‍රොනික උපාංග වල බහුලව භාවිතා වේ.

විදුලිය සහ චුම්භකත්වය අතර සම්බන්ධය විද්‍යුත් චුම්භකත්වය මගින් විස්තර කෙරේ. චලනය වන ආරෝපණ චුම්භක ක්ෂේත්‍ර ඇති කරන අතර චුම්බක ක්ෂේත්‍ර වෙනස් කිරීම මගින් විද්‍යුත් ධාරා ප්‍රේරණය කරයි. මෝටර, උත්පාදක සහ ට්‍රාන්ස්ෆෝමර්වල ක්‍රියාකාරිත්වය සඳහා මෙම මූලධර්මය ඉතා වැදගත් වේ.

ගල් අඟුරු, ස්වාභාවික වායු, න්‍යෂ්ටික, ජලවිදුලි, සුළං සහ සූර්ය වැනි විවිධ බලශක්ති ප්‍රභවයන් භාවිතා කරමින් බොහෝ විට බලාගාරවල විදුලිය ජනනය කෙරේ. උත්පාදක යන්ත්‍ර ප්‍රධාන වශයෙන් විද්‍යුත් චුම්භකත්වය භාවිතයෙන් යාන්ත්‍රික ශක්තිය විද්‍යුත් ශක්තිය බවට පරිවර්තනය කරයි.

විදුලිය නිපදවන්නේ කෙසේද?

ප්‍රාථමික බලශක්ති ප්‍රභවයන්ගෙන් විද්‍යුත් ශක්තිය ලබා ගත හැකි බලාගාර වල විදුලිය නිපදවනු ලැබේ. මෙම මූලික ශක්තීන් පුනර්ජනනීය (සුළං, සූර්ය බලය, උදම් බලය, ආදිය) හෝ පුනර්ජනනීය නොවන (ගල් අඟුරු, ස්වාභාවික වායු, තෙල්, ආදිය) විය හැකිය.

පුනර්ජනනීය විදුලි උත්පාදනය:

පුනර්ජනනීය බලශක්තිය ලැබෙන්නේ සුළං බලය, ජලය හෝ හිරුගේ තාපය වැනි ස්වභාවික ප්‍රභවයකිනි. එබැවින් ඒවා නොබිඳිය හැකි බලශක්ති ප්රභවයන් වන අතර වඩාත් පරිසර හිතකාමී වේ. පුනර්ජනනීය මූලාශ්‍ර සඳහා උදාහරණ කිහිපයක් නම්:

• සුළං ශක්තිය: සුළං බලාගාර, සුළං ටර්බයින භාවිතා කරමින්, සුළඟේ චාලක ශක්තිය විදුලිය බවට පරිවර්තනය කිරීම සඳහා ස්වභාවික වායු ධාරාවන් භාවිතා කරයි. එය ක්ශය නොවන මූලාශ්‍රයක් වන නමුත් එය වායුගෝලීය තත්ත්වයන්ට යටත් වන බැවින් තරමක් අස්ථායී වේ.

• ප්‍රකාශ වෝල්ටීයතා සූර්ය ශක්තිය: සූර්යාලෝකය සූර්ය පැනල මත වැදී නිදහස් ඉලෙක්ට්‍රෝන නිපදවන අතර, ඒවා චලනය වන විට විදුලි ධාරවක් ඇති කරයි. වර්තමානයේ, සූර්ය පැනල තාකශණය දියුණු අතර වැඩි කාර්යක්ෂමතාවයක් සඳහා සෑම විටම සූර්යයාගේ ගමන් පථය අනුගමනය කරමින් තමන්ගේම දිශානතිය සහ නැඹුරුව වෙනස් කළ හැකි වන පද්ධති ඇත. සුළං බලයට වඩා ස්ථායී වුවද, එය පාරිසරික තත්ත්වයන්ට ද යටත් වේ.

• ජල විදුලිය: මෙම බලශක්තිය සම්ප්‍රදායික සහ තිරසාර භාවිතයක් වන අතර, එය වඩාත් ඉල්ලුමක් ඇති පුනර්ජනනීය ප්‍රභවයක් ලෙස දිගටම පවතී. කෙසේ වෙතත්, එයට වේලි හෝ අමුණු ඉදිකිරීමට සිදුවන බැවින් පෙර අවස්ථා වලට වඩා වැඩි යටිතල පහසුකම් සහ මූලික පිරිවැයක් අවශ්‍ය වේ. හයිඩ්‍රොලික් ටර්බයින පද්ධතියක් භාවිතා කිරීමෙන්, චලනය වන ජලයේ ශක්තිය විදුලිය නිපදවීමට යොදා ගනී.

පුනර්ජනනීය නොවන විදුලි උත්පාදනය:

පුනර්ජනනීය නොවන බලශක්ති ප්‍රභවයන් විදුලිය නිපදවීම සඳහා සීමිත ස්වභාවික සම්පත් භාවිතා කරයි. ඊට අමතරව, ඒවා සාමාන්‍යයෙන් පෘතිවියේ සමහර කොටස්වල පමණක් දක්නට ලැබෙන බැවින් ඒවාට පහසුවෙන් ප්‍රවේශ විය නොහැක. ඒවා නිස්සාරණය කරන ආකාරය අනුව, ඒවා  කණ්ඩායම් දෙකකට වර්ග කළ හැකිය.

• ෆොසිල ඉන්ධන වලින් ශක්තිය: මෙම ශක්තිය නිපදවනු ලබන්නේ තෙල්, ගල් අඟුරු සහ ස්වාභාවික වායු වැනි ෆොසිල ඉන්ධන දහනය කිරීමෙනි. මෙම වර්ගයේ බලශක්ති ප්රභවයන් ලෝකයේ ප්රධාන වශයෙන් භාවිතා වේ. ෆොසිල ඉන්ධන දහනය කිරීමේදී අධික කාබන් ප්‍රමාණයක් පරිසරයට විමෝචනය වේ. සංසන්දනාත්මකව ස්වභාවික වායු එහි අඩු කාබන් විමෝචනය හේතුවෙන් බලශක්ති මිශ්රණයේ වැදගත් කාර්යභාරයක් ඉටු කරයි.

• න්‍යෂ්ටික ඉන්ධන වලින් ලැබෙන ශක්තිය: යුරේනියම් වඩාත් සුලභ න්‍යෂ්ටික ඉන්ධනය වන අතර ස්වභාවධර්මයේ විවිධ සමස්ථානික තුනකින්(Uranium233, Uranium-235, Uranium-238) සොයාගත හැකිය. න්‍යෂ්ටික විඛණ්ඩන ක්‍රියාවලිය න්‍යෂ්ටික ශක්තිය නිපදවීම සඳහා වඩාත් බහුලව භාවිතා වෙයි. මෙම ක්‍රියාවලියේදී ඇතිවන ප්‍රතික්‍රියා හේතුවෙන් අතිවිශාල ශක්ති ප්‍රමාණයක් මුදා හැරිය හැක. කෙසේ වෙතත්, ක්‍රියාවලියෙන් පසු විකිරණශීලී න්‍යෂ්ටික අපද්‍රව්‍ය නිපදවීමේ අවාසිය එයට ඇත.

විදුලිය ආකාර.

මූලික විදුලි ආකාර දෙකක් තිබේ.

ස්ථිති විද්යුතය:

ස්ථිතික විදුලිය යනු ඉලෙක්ට්‍රෝන (පරමාණුවක සෘණ ආරෝපිත අංශු) එක් ද්‍රව්‍යයකින් තවත් ද්‍රව්‍යයකට ගමන් කරන විට ඇති වන, ද්‍රව්‍ය තුළ ඇති ධන සහ සෘණ ආරෝපණ අතර අසමතුලිතතාවයේ ප්‍රතිඵලයක් වන විදුලි ආකාරයකි. ඉලෙක්ට්‍රෝන ලැබෙන ද්‍රව්‍ය හුදකලා වී හෝ විද්‍යුත් සන්නායකයක් නොවේ නම්, එය ඉලෙක්ට්‍රෝන රඳවා තබා ගැනීමට නැඹුරු වන අතර, එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස විද්‍යුත් ආරෝපණයක් ගොඩ නැඟේ. මෙම ආරෝපණය චලනය නොවන බැවින් එය ස්ථිතික විදුලිය ලෙස හැඳින්වේ.ගොඩනඟන ලද ආරෝපණය ගලා යාමට ඉඩ දෙන විට, ස්ථිතික විදුලියේ අතිරික්තය මුදා හරින අතර, එය ගතික විදුලිය බවට පත්වේ.

ගතික විදුලිය:

එය චලනය වන ආරෝපණ එනම්,විද්යුත් ආරෝපණ ප්රවාහයක් හෝ විද්යුත් ධාරාවක් ම්ගින් ජනනය වේ. මේ සඳහා සන්නායක ද්‍රව්‍යයක හෝ සිරුර හරහා ඉලෙක්ට්‍රෝන ගලා යන නියත විදුලි ප්‍රභවයක් අවශ්‍ය වේ.

විදුලිය යෙදුම් අවස්ථා. 

ආලෝකය, උණුසුම, ඉලෙක්ට්‍රොනික උපකරණ, ප්‍රවාහනය (විදුලි වාහන), සන්නිවේදනය සහ කාර්මික ක්‍රියාවලීන් ඇතුළු උපාංග සහ පද්ධති රාශියක් බල ගැන්වීමේදී විදුලිය තීරණාත්මක කාර්යභාරයක් ඉටු කරයි.

see more...